Διαιτολογικό Γραφείο
Μακρατζάκη Χριστίνα
MSc Διαιτολόγος - Διατροφολόγος

28 Μαρτίου 2019

Νηστεία και ασθένειες


Διανύουμε ήδη την περίοδο της σαρακοστής και αρκετός κόσμος έχει αποφασίσει να τηρήσει ένα από τα βασικά έθιμα της περιόδου αυτής, τη νηστεία.
Στην αυστηρή της μορφή, έτσι όπως συστήνεται από την Ορθόδοξη Εκκλησία, απαγορεύονται το κρέας, το ψάρι, τα γαλακτοκομικά, το αυγό και το ελαιόλαδο. Ψάρι επιτρέπεται μόνο την 25η Μαρτίου και την Κυριακή των Βαΐων. Ελαιόλαδο μόνο το Σαββατοκύριακο ενώ το Μεγάλο Σάββατο και την Μεγάλη Παρασκευή δεν επιτρέπεται ούτε λάδι. Αντίθετα επιτρέπεται η κατανάλωση οσπρίων, φρούτων, λαχανικών, δημητριακών, θαλασσινών και κάποιου νηστίσιμου γλυκού περιστασιακά.

ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ
Την συγκεκριμένη χρονική περίοδο, λόγω αποκλεισμού του κρέατος και των γαλακτοκομικών συνεπάγεται μείωση της πρόσληψης κορεσμένου λίπους. Ταυτόχρονα, ο περιορισμός της κατανάλωσης των ψαριών, οδηγεί και σε μείωση της πρόσληψης των ω-3 λιπαρών οξέων. Βέβαια αυτό καλύπτεται με την κατανάλωση ορισμένων ξηρών καρπών, του αβοκάντο και των θαλασσινών. Η χαμηλή πρόσληψη λίπους και ιδιαίτερα του κορεσμένου είναι ένα από τους λόγους για τα καρδιοπροστατευτικά οφέλη της νηστείας.
Την περίοδο της νηστείας αυξάνεται η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, οσπρίων, δημητριακών και καρπών. Τα συγκεκριμένα τρόφιμα είναι πλούσια τόσο σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, όσο και σε άλλα αντιοξειδωτικά στοιχεία τα οποία θωρακίζουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Επίσης, οι φυτικές ίνες που περιέχουν βοηθούν στην μείωση των επιπέδων των λιπιδίων και του σακχάρου, στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας, και στην προστασία από κάποιες μορφές καρκίνου, όπως ο καρκίνος του παχέως εντέρου.

ΕΛΛΕΙΨΗ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ
Πέρα από τα παραπάνω οφέλη υπάρχουν κάποια θρεπτικά συστατικά στα οποία πρέπει να δοθεί μια ιδιαίτερη προσοχή για να αποτραπεί η έλλειψή τους.
Παρακάτω θα αναφερθούν ορισμένα από αυτά:

Σίδηρος - Αναιμία
Από τα πιο βασικά θρεπτικά συστατικά είναι ο σίδηρος. Υγιή άτομα δεν δείχνουν να έχουν ιδιαίτερη μείωση των επιπέδων μετά την νηστεία της Σαρακοστής. Πρόβλημα υπάρχει στα ήδη αναιμικά άτομα. Στην περίπτωση που τα συγκεκριμένα άτομα θέλουν να νηστέψουν, θα πρέπει να συνεννοηθούν με τον θεράποντα γιατρό τους και ανάλογα με τις αιματολογικές τους εξετάσεις, θα αποφασιστεί η αντιμετώπιση. Το πιο πιθανόν είναι να συσταθεί αρχικά ένα συμπλήρωμα σιδήρου. Στη συνέχεια θα πρέπει να σχεδιαστεί διαιτολόγιο που θα βοηθά στην καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου.
Τα μόνα νηστίσιμα τρόφιμα όπου ο σίδηρος είναι άμεσα απορροφήσιμος είναι τα θαλασσινά. Γενικά πρέπει να αποφεύγονται οι συνδυασμοί πηγής σιδήρου (ιδιαίτερα του φυτικού ο οποίος είναι λιγότερο βιοδιαθέσιμος) με πηγή ασβεστίου (κυρίως τα γαλακτοκομικά), ενώ είναι πολύ καλός ο συνδυασμός πηγής σιδήρου με βιταμίνη C. Άλλες πηγές σιδήρου, αλλά λιγότερο βιοδιαθέσιμου, είναι τα όσπρια, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, η πικρή σοκολάτα, το σουσάμι – ταχίνι, τα αποξηραμένα σύκα και δαμάσκηνα, τα καρύδια κ.α. Ένας άλλος τρόπος ενίσχυσης της απορρόφησης του σιδήρου είναι το μούλιασμα των οσπρίων, των ξηρών καρπών αλλά και αναποφλοίωτων δημητριακών όπως η βρώμη. Το μούλιασμα βοηθάει στην διάσπαση του φυτικού οξέος το οποίο αποτελεί αναστολέα θρέψης.

Μπορείτε να σκεφτείτε τους εξής χρήσιμους συνδυασμούς:
  • Τοστ με ταχίνι και μέλι, συνοδευμένο με φρούτο 
  • Μουλιασμένα δημητριακά πρωινού (ιδιαίτερα τα αναποφλοίωτα) με φρούτα και ξηρούς καρπούς μουλιασμένους ως σνακ 
  • Σοκολάτα πικρή με φρούτα και ξηρούς καρπούς μουλιασμένους ως σνακ 
  • Παστέλι Σπανακόπιτα νηστίσιμη με χυμό πορτοκάλι ως σνακ αλλά και ως κυρίως γεύμα 
  • Χούμους 
  • Όσπρια με χυμό είτε ως σαλάτα είτε λαδερά 
  • Μπιφτέκια οσπρίων 
  • Σαλάτα με παντζάρι. Γενικά στις σαλάτες προσθέστε πέρα από τα βασικά λαχανικά μερικά έξυπνα τρόφιμα όπως οι ξηροί καρποί, τα φρέσκα ή αποξηραμένα φρούτα, οι ελιές, το αβοκάντο 
  • Θαλασσινά συνδυασμένα είτε με όσπρια, είτε με δημητριακά.

Ασβέστιο
Ένα άλλο ιχνοστοιχείο του οποίου η έλλειψη μπορεί να επηρεάσει ιδιαίτερα τις γυναίκες με οστεοπόρωση είναι το ασβέστιο. Και σε αυτήν την περίπτωση, έλλειψή του για μικρό χρονικό διάστημα – περίοδο ημερών - δεν προκαλεί σοβαρά προβλήματα σε υγιείς γυναίκες. Γενικά καλό είναι γυναίκες με οστεοπόρωση να μην νηστεύουν τα γαλακτοκομικά. Όπως και στην περίπτωση της αναιμίας, έτσι και εδώ, τα άτομα που θέλουν να νηστέψουν επικοινωνούν με τον γιατρό τους. Ανάλογα με την περίπτωση, συστήνεται και το ανάλογα συμπλήρωμα και σχεδιάζεται το εξατομικευμένο διαιτολόγιο.
Είναι γνωστό ότι η βασικότερη πηγή ασβεστίου είναι τα γαλακτοκομικά. Άλλες πηγές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν την περίοδο της νηστείας είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα καρύδια, τα αμύγδαλα, τα όσπρια (φασόλια) και σε λιγότερο βαθμό τα δημητριακά. Ασβέστιο περιέχεται και στο ταχίνι. Μία καλή επιλογή είναι το αμυγδαλόγαλα. Περιέχει περισσότερο ασβέστιο από το γάλα της σόγιας.
Να θυμάστε ότι για καλύτερη απορρόφηση του ασβεστίου, χρειαζόμαστε βιταμίνη D. Αν και παράγεται μέσω του ήλιου στο δέρμα μας, κατά πάσα πιθανότητα θα συσταθεί συμπλήρωμα. Μία αιματολογική εξέταση θα ήταν χρήσιμη για να φανούν τα επίπεδα στο αίμα. Η βιταμίνη περιέχεται σε ελάχιστα τρόφιμα όπως το βούτυρο, τα λιπαρά ψάρια, το εμπλουτισμένο γάλα και το βιολογικό αβγό.

Β12 και Φυλλικό οξύ
Ανάλογες ελλείψεις μπορεί να εμφανιστούν στη Β12 και στο φυλλικό οξύ τα οποία βρίσκονται περισσότερο σε ζωικά τρόφιμα. Τα μόνα τρόφιμα που επιτρέπονται στη νηστεία και αποτελούν πηγές Β12 είναι τα θαλασσινά. Όσον αφορά το φυλλικό οξύ, άλλες πηγές πέρα από τις ζωικές είναι τα όσπρια και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά. Σε άτομα με έλλειψη θα συσταθεί συμπλήρωμα.

Υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνη
Με τον περιορισμό των ζωικής προέλευσης τροφίμων, δεν γίνεται πρόσληψη πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας (πρωτεΐνη που περιέχει όλα τα απαραίτητα αμινοξέα). Καλοί συνδυασμοί τροφίμων για να πάρουμε όλα τα απαραίτητα αμινοξέα είναι τα δημητριακά (ρύζι, πλιγούρι) με τα όσπρια, το ταχίνι με τα όσπρια (χούμους) ή τα θαλασσινά με τα όσπρια. Σαν συνδυασμοί από μόνοι τους είναι πολύ καλοί και πολύ δυναμωτικοί.

ΝΗΣΤΕΙΑ ΚΑΙ ΒΑΡΟΣ
Αρκετά άτομα ξεκινούν τη νηστεία όχι τόσο λόγω των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων αλλά επειδή πιστεύουν ότι η νηστεία θα τους βοηθήσει να αδυνατήσουν. Σαν μια πρώτη εικόνα ο αποκλεισμός κατανάλωσης ζωικών τροφίμων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι περιορίζεται αρκετά η ενέργεια. Υπάρχουν όμως κάποιες τροφές οι οποίες περιέχουν θερμίδες και σε υπερβολική κατανάλωση οδηγούν σε αντίθετα αποτελέσματα. Τέτοια τρόφιμα είναι το ταχίνι, οι ξηροί καρποί, τα λάδι, οι ελιές ο χαλβάς, η υπερβολική κατανάλωση αμύλου (ψωμί, μακαρόνια, ρύζι, πατάτες), η ταραμοσαλάτα. Γενικά καλό είναι να περιορίζεται η υπερβολική κατανάλωση λιπών και να προτιμάται η κατανάλωση ψητών και βραστών φαγητών και όχι τηγανιτών.

ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΟΥΝ ΤΗ ΝΗΣΤΕΙΑ 
Οι ασθενείς οι οποίοι θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί σε περίπτωση που νηστέψουν είναι οι διαβητικοί, οι νεφροπαθείς, τα άτομα με αυξημένο ουρικό, οι καρκινοπαθείς, και τα άτομα με γαστρεντερολογικά, ηπατολογικά και αιματολογικά προβλήματα. Είναι δύσκολο να αναλυθούν όλες οι περιπτώσεις και για αυτό θα γίνει ενδεικτική αναφορά σε ορισμένες παθήσεις.

Διαβήτης
Στην περίοδο της νηστείας μειώνεται αρκετά η πρόσληψη ζωικών πρωτεϊνών και αυξάνεται η κατανάλωση υδατανθράκων και λιπών. Ένας διαβητικός θα πρέπει να εστιάσει στην κατανάλωση οσπρίων και να αποφύγει τις μεγάλες ποσότητες επεξεργασμένων δημητριακών.

Γενικά θα μπορούσαμε να πούμε τα εξής:
  • Το λευκό ρύζι να αντικαθίσταται από καστανό, πλιγούρι ή στάρι και να συνδυάζεται με λαχανικά π.χ. σπανακόρυζο, πρασόρυζο. Πολύ καλός είναι και ο συνδυασμός με όσπρια. Σε γενικές γραμμές η ποσότητα να είναι μέχρι 1 φλιτζάνι τσαγιού.
  • Αντί για μεγάλη ποσότητα πατάτας, να γίνεται συνδυασμός με σελινόριζα και λαχανικά π.χ. σπανάκι κοκκινιστό με σελινόριζα και πατάτα. Ως ποσότητα να μην ξεπερνιόνται τα 160-180γρ.
  • Τα όσπρια είναι από τις καλύτερες επιλογές. Μπορούν να μαγειρευτούν κοκκινιστά ή βραστά. Μπορούν να προστεθούν ως συνοδευτικά σε θαλασσινά αντί για πατάτα ή ρύζι.
  • Η σαλάτα είναι πάντα απαραίτητη.
  • Τα φρούτα να συνδυάζονται με ξηρούς καρπούς για καλύτερο ευγλυκαιμικό έλεγχο.
Ένας διαβητικός που δεν ξέρει να διαχειρίζεται καλά την ποσότητα και την ποιότητα των υδατανθράκων δεν μπορεί να καταναλώνει τις υπερβολικές ποσότητες υδατανθράκων που συστήνονται από τη νηστεία.

Ουρικό οξύ
Το ουρικό οξύ είναι το τελικό προϊόν της διάσπασης των πουρινών. Διάφοροι λόγοι μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα του ουρικού οξέος στο αίμα όπως η δυσλειτουργία των νεφρών. Η απώλεια βάρους με αργό ρυθμό πάντα βοηθά στην μείωση των επιπέδων. Σε περίπτωση όμως που χρειάζεται προσοχή στο διαιτολόγιο καλό είναι να ακολουθούνται τα παρακάτω:
  • Περιορισμός κατανάλωσης μικρών ψαριών πχ σαρδέλας, γαύρου και θαλασσινών (πχ μύδια, κτένια αυγοτάραχο τα οποία καταναλώνονται στην νηστεία). Τις μέρες που συστήνεται η κατανάλωση ψαριών προτείνονται τα μεγάλα ψάρια σε ποσότητες περίπου 120-150γρ.
  • Προσεκτική κατανάλωση συγκεκριμένων λαχανικών όπως τα σπαράγγια, το σπανάκι, η ντομάτα και τα μανιτάρια.
  • Τα όσπρια να καταναλώνονται σε ποσότητα έως 1 φλ τσαγιού. 
  • Συστήνεται αύξηση κατανάλωσης νερού.
  • Συστήνεται περιορισμός του αλκοόλ.

Άλλες ομάδες 
Ολοκληρώνοντας, προσοχή στον σχεδιασμό διαιτολογίου νηστείας χρειάζονται άτομα όπως οι έγκυες, τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι, ιδιαίτερα όταν έχουν σοβαρές ασθένειες.

Κοινοποίηση:

0 comments:

Δημοσίευση σχολίου

Αναζητηση

Δημοφιλη

Ετικετες

Αλήθειες Αλκοόλ Ανοσοποιητικό Απώλεια βάρους Ασθένειες Ασφάλεια Αφροδισιακές τροφές Βακτηρίδιο Βασιλόπιτα Βρέφη Γκρειπ φρουτ Γλυκά Γονείς Γυναίκα Δηλητηρίαση Διαιτολόγος Διατήρηση βάρους Διατροφικές συνήθειες Δίπλες εγκυμοσύνη Ελαφριά γεύματα Ενσυνείδητη διατροφή Εξετάσεις Ετικέτες Ζέστη Ίνες Ισορροπημένη διατροφή Ισχυρισμοί Καλοκαίρι Κάστανο Κατάθλιψη Κατάψυξη Κατεψυγμένα Καύσωνας Κολοκύθα κοροναϊός κορονοϊός Κουραμπιές Κρύο Μελομακάρονα Μύθοι Μυρωδιά Νερό Νηστεία Νύχτα Νυχτερινή υπερφαγία Ξεκινήματα Ξηροί καρποί Όσπρια Παγίδες Παιδιά Παραλία Παχυσαρκία Πειρασμοί Πίτσα Πρόληψη Προσχολική ηλικία Ρόδι Σαρακοστή Στερεές τροφές Στόχοι Συμβουλές Σύνδρομο Συνταγές Σχολική ηλικία Τρόφιμα Τροφοδηλητηρίαση Υγιεινή Υδατάνθρακες Υπερφαγία Φθινόπωρο Φυτικές ίνες Χειμώνας Χριστούγεννα Ψυγείο E. coli Light